Το νησί είναι κατοικήσιμο από τη 2η χιλιετία π.Χ.  Ήταν η πρωτεύουσα της Κεφαλληνίας κατά τη διάρκεια της Μυκηναϊκής περιόδου. Οι Ρωμαίοι κατέλαβαν το νησί τον 2ο π.Χ. αιώνα, και αργότερα έγινε μέρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Οι Νορμανδοί κυβερνούσαν την  Ιθάκη τον 12ο και 13ο αιώνα, και μετά από μια σύντομη Τουρκοκρατία έπεσε στα χέρια των Βενετών. Η Ιθάκη τότε καταλείφθηκε από τη Γαλλία στο πλαίσιο της Συνθήκης του 1797 Κάμπο Φόρμιο. Απελευθερώθηκε από μια κοινή ρωσο-τουρκική δύναμη το 1798, πριν γίνει μέρος της Επτανήσου Πολιτείας. Έγινε μια γαλλική κατοχή και πάλι το 1807, μέχρι την απελευθέρωσή της από το Ηνωμένο Βασίλειο το 1809. Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Παρισιού 1815, η Ιθάκη έγινε κομμάτι των Ιονίων Νήσων, ένα προτεκτοράτο του Ηνωμένου Βασιλείου. Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Λονδίνου το 1864,η Ιθάκη, μαζί με τα νησιά, παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα ως ένα σημάδι της εγκαρδιότητας με τη νέα Ελλάδα του βασιλιά, αγγλόφιλου Γεώργιου Ι.

Πρώτοι άποικοι

Η προέλευση των πρώτων ανθρώπων που κατοικήσουν στο νησί κατά τα τελευταία χρόνια από τη Νεολιθική εποχή (4000-3000 π.Χ.), είναι άγνωστη. Τα ίχνη κτιρίων,
τοίχοι και ένας δρόμος από αυτό το χρονικό διάστημα αποδεικνύει ότι υπήρξε ζωή και κατά τη διάρκεια της πρώιμης ελληνιστικής εποχής (3000-2000 π.Χ.). Στα χρόνια (2000-1500 π.Χ.), μέρος του πληθυσμού μετανάστευσε στο τμήμα του νησιού. Τα κτίρια και οι τοίχοι ότι
ανασκάφηκαν έδειξε ότι ο τρόπος ζωής αυτής της περιόδου είχε παραμείνει πρωτόγονος.

Μυκηναϊκή Περίοδος
Κατά τη διάρκεια της Μυκηναϊκής περιόδου (1500-1100 π.Χ.), η Ιθάκη ανήλθε στο υψηλότερο επίπεδο της αρχαίας ιστορίας της. Το νησί έγινε η πρωτεύουσα της
Κεφαλληνίας, στα οποία περιλαμβάνονται τα γύρω εδάφη, και αναφέρεται ως ένα από τα πιο ισχυρά κράτη της εποχής εκείνης. Η Ιθακήσιοι χαρακτηρίζονται ως μεγάλοι θαλασσοπόροι και εξερευνητές με τόλμη για αποστολές φθάνοντας πέρα από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Τα επικά ποιήματα του Ομήρου, η  Ιλιάδα και η Οδύσσεια, μπορεί να ρίξουν φως στην Εποχή του Χαλκού. Αυτά τα ποιήματα γενικά πιστεύεται ότι έχουν συντεθεί
κάποια στιγμή μέσα τον 8ο έως 6ο π.Χ. αιώνα, αλλά βασίζονται σε παλαιότερα
μυθολογικές και ποιητικές παραδόσεις. Η απεικόνισή του Οδυσσέα,
και της κυβέρνησης τους στην Ιθάκη και τα γύρω νησιά και την ηπειρωτική χώρα, μπορεί να διατηρούν κάποιες μνήμες της πολιτικής γεωγραφίας της εποχής.
Μετά το τέλος της Μυκηναϊκής περιόδου, η επιρροή της Ιθάκης μειώθηκε,
και τέθηκε υπό τη δικαιοδοσία του πλησιέστερου μεγάλου νησιού.

Ελληνιστική Εποχή
Κατά τη διάρκεια της ακμής του ελληνισμού (800-180 π.Χ.), οι Κορίνθιοι παραμελούν
το μικρό και άγονο νησί. Ανεξάρτητη οργανωμένη ζωή συνεχίστηκε στο
βόρειο και στο νότιο τμήμα του νησιού. Στο νότιο μέρος, στην περιοχή
Αετού, πόλη των αναλκομενών ιδρύθηκε. Από την περίοδο αυτή, πολλά
αντικείμενα σημαντικής ιστορικής αξία έχουν βρεθεί κατά τις ανασκαφές.
Μεταξύ αυτών των αντικειμένων είναι αποτυπωμένα νομίσματα με το όνομα Ιθάκη και την εικόνα του Οδυσσέα, που δείχνουν ότι το νησί ήταν αυτοδιοίκητο.
Σύμφωνα με τις διαφορετικές περιόδους, οι κατακτητές, οι περιστάσεις και
ο πληθυσμός του νησιού άλλαζε. Αν και δεν υπάρχουν σαφής
αριθμητικά στοιχεία μέχρι την Ενετική περίοδο, πιστεύεται ότι από το
Μυκηναϊκή μέχρι τη Βυζαντινή περίοδο, ο αριθμός των κατοίκων ήταν αρκετές
χιλιάδες, που έζησε κυρίως στο βόρειο τμήμα της Ιθάκης. Κατά τη διάρκεια του
Μεσαίωνα, ο πληθυσμός μειώθηκε λόγω των συνεχών επιδρομών
των πειρατών, αναγκάζοντας τους ανθρώπους να καθιερώσει οικισμούς και να ζουν στο
βουνά.

Τουρκοκρατία
Το 1479, οι τουρκικές δυνάμεις έφθασαν στα νησιά και πολλοί από τους ανθρώπους έφυγαν από το νησί από φόβο. Εκείνοι που παρέμειναν κρύφτηκαν  στα
βουνά για να αποφύγουν τους πειρατές που έλεγχαν το κανάλι μεταξύ Κεφαλονιάς και Ιθάκης και τους όρμους του νησιού. Στα επόμενα πέντε χρόνια, οι Τούρκοι και οι Βενετοί  διεκδικούν τα νησιά διπλωματικά. Η κατοχή των νησιών  δόθηκε τελικά στην τουρκική αυτοκρατορία 1484 - 1499. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι Βενετοί, που επιδιώκουν το ενδιαφέρον τους για τα νησιά του Ιονίου είχαν ενισχυθεί σε μεγάλη δύναμη με ένα οργανωμένο στόλο και το 1499 ένας πόλεμος μεταξύ των Βενετών και των Τούρκων ξεκίνησε. Οι συμμαχία των στόλων των Βενετών των Ισπανικών πολιόρκησαν την Ιθάκη, και τα άλλα νησιά. Οι στόλοι επικράτησαν, και από το 1500 οι Βενετοί Ελέγχουν τα νησιά. Σύμφωνα με μια συνθήκη του 1503,η Ιθάκη, η Κεφαλονιά και η Ζάκυνθος ανήκαν στους Βενετούς, αλλά η Λευκάδα στους Τούρκους.

Γαλλική Εποχή
Λίγα χρόνια μετά τη Γαλλική Επανάσταση, η περιοχή του Ιονίου ήρθε υπό την κυριαρχία της Πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας (1797-1798), και το νησί έγινε τιμητικά η πρωτεύουσα της Κεφαλονιάς, Λευκάδας, και μέρος της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας (ο νομός ήταν στο Αργοστόλι της Κεφαλονιάς).
Ο πληθυσμός καλωσόρισε τους Γάλλους, οι οποίοι φρόντισαν για τον έλεγχο των διοικητικών και δικαστικών συστημάτων, αλλά αργότερα η βαριά φορολογία που απαίτησαν προκάλεσαν ένα αίσθημα αγανάκτησης μεταξύ των ανθρώπων. Κατά τη διάρκεια αυτής της σύντομης ιστορικής περιόδου, οι νέες ιδέες του συστήματος και η δομή της κοινωνίας επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τους κατοίκους του νησιού. Στο τέλος του 1798, οι Γάλλοι κατάφεραν με τη Ρωσία και την Τουρκία (1798-1807), που ήταν σύμμαχοι εκείνη την εποχή και η Κέρκυρα έγινε η πρωτεύουσα του Ιονίου, με δημοκρατική μορφή κυβέρνησης και δεκα-τετραμελές Γερουσία στην οποία η Ιθάκη είχε έναν αντιπρόσωπο.
Ο στόλος των Ιθακήσιων άκμασε όταν του επετράπη να μεταφέρει φορτίο μέχρι τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Το 1807, σύμφωνα με μια συμφωνία με την Τουρκία, τα Επτάνησα για άλλη μια φορά τέθηκαν υπό την γαλλική κυριαρχία (1807-1809 μ.Χ.). Η Γαλλία γρήγορα άρχισε να προετοιμάζεται για να αντιμετωπίσει τον βρετανικό στόλο, ο οποίος είχε γίνει πολύ ισχυρός, με την οικοδόμηση ενός οχυρού στο Βαθύ.
Διακεκριμένοι πολίτες της Ιθάκης συμμετείχαν στη μυστική «Φιλική Εταιρεία», η οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οργάνωση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 κατά του τουρκικού ζυγού, καθώς και Έλληνες αγωνιστές βρήκαν καταφύγιο εκεί. Επιπλέον, η συμμετοχή των Ιθακήσιων κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Μεσολογγίου και οι ναυμαχίες με τουρκικά πλοία στη Μαύρη Θάλασσα και ο Δούναβης ήταν σημαντικά.

Αναφορές: