1.Η ομηρική Ιθάκη συμμετέχει σε μία πολυνησία που απλώνεται στα ΒΔ της Πελοποννήσου. Κείται μέσα σε περίκλειστη θάλασσα διότι είναι κυκλωμένη από πολλά μικρά και τρία μεγάλα νησιά με τα ονόματα: Δουλίχιο, Σάμη και Ζάκυνθος. Κεφαλληνία και Λευκάδα, καθ'όλο το δυτικό τους τμήμα (από Β μέχρι Ν) βλέπουν μόνον ατελείωτο πέλαγος και κανένα άλλο νησί (ι 22-24, β 65-66, φ 346-7).

2. Ομηρική Ιθάκη και μεγαλόνησος Σάμη σχηματίζουν πορθμό ( = επίμηκες θαλάσσιο στένωμα ) μέσα στον οποίον υπο­χρεωτικά κείται η ομηρική βραχονησίδα "Αστερίς". Αυτός ο θαλάσσιος δίαυλος είναι σχηματισμένος στα δυτικά της πατρίδας τού Οδυσσέα, διότι ο Τηλέμαχος κατευθυνόμενος από τις (σημερινές) Οξείες (Θοαί νήσοι) στην ανατολική της πλευρά, τον αποφεύγει τελείως, σύμφωνα με τις υποδείξεις της θεάς Αθηνάς. Ο θαλάσσιος χώρος μεταξύ Λευκάδας, Κεφαλληνίας και Ιθάκης δεν είναι πορθμός. Η δέ Κεφαλληνία διαθέτει πορθμό στην ανατολική της πλευρά (δ 671, ο 29, δ 884-6, ο 299, ο 28-38).

3. Η ομηρική Ιθάκη είναι νήσος στενή. Επειδή όμως, σχηματίζει επιμήκη θαλάσσιο δίαυλο (πορθμό) με άλλη μεγάλη νήσο (ομηρική Σάμη), οφείλει να είναι ανεπτυγμένη κατά μήκος. Είναι συνεπώς, στενόμακρη. Κεφαλληνία και Λευκάδα είναι κατά πλάτος ευρύτατες δηλαδή ογκωδέστατες (βλ.στίχο ν 243: ουδ' ευρεία τέτυκται).

4. Η ομηρική Ιθάκη χαρακτηρίζεται "ευδείελος" που σημαίνει "ευδιάκριτη ως νήσος". Περιβάλλεται δηλαδή εμφανέστατα, από όγκους ύδατος χωρίς τα όριά της να συγχέονται με παρακείμενη στεριά. Αυτό το δεδομένο υπογραμμίζει ξεκάθαρα την απόσταση της απο κάθε άλλη ακτή (νησιωτική ή μ ή ). Η Λευκάδα δεν είναι "ευδείελος" νήσος, διότι τα Β Α όριά της ανέκαθεν εμπλέκονταν με εκείνα της Ακαρνανίας, (ν 234-5, β 167,121, ν 212, ξ 344, τ 132).

5. Εάν η (σημερινή) Κεφαλληνία ήταν η ομηρική Ιθάκη, πώς δικαιολογείται η επιστροφή του Τηλέμαχου από την Πύλο, εκεί, μέσω (σημερινής) Οξείας ; (ο 299).

6. Εάν η (σημερινή) Λευκάδα ήταν η ομηρική Ιθάκη, ο Τηλέμαχος επιστρέφοντας από την Πύλο, εκεί, μέσω (σημερινής) Οξείας, ποιόν πορθμό ενέδρας αποφεύγει; (δ 671, ο 29, ο 299).

7. Οι Λευκαδιστές ισχυρίζονται ότι στην ομηρική Ιθάκη πήγαινες και με τα πόδια. Εάν αυτό αληθεύει, οι μνηστήρες ενε­δρεύοντας τον Τηλέμαχο, θα έπαιρναν και τα ανάλογα μέτρα παραφύλαξης τής τυχόν επανόδου του μέσω Ακαρνανίας. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβει. Επίσης, ο πατέρας του πρωτοφονευθέντος μνηστήρα Αντίνοου (ο Ιθακήσιος Ευπείθης) εμφανίζεται να ανησυχεί μήπως ο δράστης Οδυσσεύς διαφύγει μόνον πρός τήν Πύλο ή πρός τήν Ήλιδα (ΒΔ Πελοπόν­νησο) και όχι προς Ακαρνανία. Στην "ευδείελο" ομηρική Ιθάκη, ήταν αδύνατον να μεταβεί κάποιος με τα πόδια. Όπως προαναφέρθηκε, αυτός ο χαρακτηρισμός εμπεριέχει απαίτηση απόστασης από κάθε άλλη ακτή (α 173, ω429-31).

8. Το άστυ των Ιθακήσιων είναι (ήταν) απλωμένο σ'ένα ευρύχωρο λεκανοπέδιο με τρείς λιμένες πέριξ αυτού (αμφίαλος Ιθάκη). Ο κάθε ένας περιγράφεται ως έχων κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα. Ο πρώτος (σημερινές Φρίκες), βρίσκεται στην απόληξη χαράδρας (ρεματιάς) και γΓαυτό αποκαλείται "λιμήν του Ρείθρου". Ο δεύτερος (σημερινές Αφάλες), σχηματίζει μία τεράστια οριζόντια κόλπωση γης και δικαίως ονομάζεται "πολυβενθής". Ο δε τρίτος (Πόλις Σταυρού), είναι διαμορφωμένος έτσι, ώστε ούριος άνεμος απόπλου εκεί, θεωρείται ο Πουνέντες με Μαΐστρο (Ζέφυρος ακραής). Το μέγαρο της Πηνελόπης (τοποθεσία Αϊ Θανάσης), εντοπίζεται πολύ κοντά στον "πολυβενθή" λιμένα, διότι από την αυλή του είναι εφικτή η άνετ τη οπτική πρόσβαση μέσα σ'αυτόν. Τέλος, σε μικρή απόσταση απο το μέγαρο βρίσκεται η πολύυδρος βασιλική κρήνη (Κάλαμος Κολλιερής). Ολόκληρη αυτή η τοπογραφική απεικόνιση, αποδίδει με φωτογραφική τελειότητα το λεκανοπέδιο της σημερινής βορείου Ιθάκης. Πουθενά σε Κεφαλληνία και Λευκάδα, δεν εντοπίζεται ανάλογος χώρος απόλυτα συμβατός με την ομηρική περιγραφή (ω 468,β 293, φ 252,α 186,π 324,π 473, β 413-29, π 343, π 351-3, υ 158).

9. Το όρος Νήριτον της ομηρικής Ιθάκης (σημερινό βουνό Ανωγής) οφείλει νά δεσπόζει μπροστά στον περίκλειστο, μεγάλου οριζοντίου βάθους και καλά κρυμμένο, λιμένα του Φόρκυνος (σημερινό Βαθύ), του οποίου την ύπαρξη υποτίθεται πως γνωρίζει όποιος κατευθύνεται εκεί, αλλιώς ενδέχεται να προσπεράσει χωρίς να τον δεί. Τέτοια κόλπωση κοντινή στον Αίνο, το δήθεν όρος Νήριτον της Κεφαλληνίας, δεν υπάρχει (ν 345, ν 351, ν 96-100, ν 113).

10.Ο ποιητής πολύ συχνά ανακατεύει τις λέξεις μέσα στους στίχους, μετακινώντας τες από την λογική τους θέση, διότι επιδιώκει μία συγκεκριμένη φόρμα συρραφής των συλλαβών τους (είτε,μακρά+βραχεία+βραχεία,ο λεγόμενος"δάκτΌλος" είτε μακρά+μακρά, ο λεγόμενος "σπονδείος"). Αυτή η κατάστρωση αποδίδει το περίφημο "δακτυλικό εξάμετρο". Εάν, συνεπώς, κατά την ανάγνωση των στίχων δεν επαναφέρουμε τις λέξεις εκεί που (όφειλαν να βρίσκονται πριν τις μετακινή­σει η επιδιώξιμη φόρμα του δακτυλικού εξάμετρου, συντρέχει κίνδυνος νοηματικής πλάνης επί τού διανοήματος. Έτσι, εάν δεν ταξιθετήσουμε π.χ. τις λέξεις του υπό ανάγνωσιν στίχου 125 στην φυσική τους (συντακτικά λογική) σειρά, προκύπτει ότι η ομηρική Ιθάκη είναι η τελευταία νήσος προς την δύση (άρα, η σημερινή Κεφαλληνία), ενώ το αληθινό διανόημα χαρακτηρίζει ως τελευταία προς δυσμάς (πανυπερτάτη πρός ζόφον) την θάλασσα (ειν αλί) εντός της οποίας κείται η πατρίδα του Οδυσσέα. Χαρακτηριστικά δείγματα αυτής της τεχνικής του Ομήρου υπάρχουν σέ εκατοντάδες στί­χους τού έπους τής Οδύσσειας. Πλήρης απόδειξη προκύπτει από τόν επαναλαμβανόμενο στίχο-λογότυπο ι245,ι309,ι342. Εκεί,γιά νά εξοικονομήσει ο ποιητής τό δακτυλικό εξάμετρο, τοποθετεί τίς λέξεις σέ άτακτη σειρά. Έτσι, διαβάζουμε ότι μία μεγαλόσωμη προβατίνα τοποθετήθηκε από τόν κύκλωπα Πολύφημο κάτω από τό νεογέννητο της, ενώ η μαθηματική λογική μάς υποχρεώνει νά διαβάσουμε ότι τό νεογέννητο της τοποθετήθηκε κάτω από αυτήν γιά νά θηλάσει.

11.Εξ όλων των νήσων του ευρύτερου νησιωτικού συμπλέγματος, η Ιθάκη του Ομήρου είναι η πλέον δύσβατη,τραχεία, χωρίς εκτεταμένα λειβάδια, χωρίς δρόμους πλατείς και τελείως ακατάλληλη για ιππασία (5605-8, φ346). 12.Τέλος, ΜΟΝΟΝ στήν σημερινή Ιθάκη βρέθηκαν νομίσματα με τήν μορφή του Οδυσσέα, όστρακο με αναγραφή του ονό­ματος του (τό περίφημο ΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ) καί πήλινη μικρή πινακίδα μέ σχέδιο από επεισόδιο τής Οδύσσειας (Σειρή­νες). Στήν βόρειο Ιθάκη (τοποθεσία Σχολή Ομήρου) αποκαλύφθηκε προϊστορική ακρόπολη, κτιριακό συγκρότημα σέ δύο άνδηρα τά οποία επικοινωνούν μέ πέτρινες λαξευτές σκάλες καί σέ κοντινή απόσταση κυκλοτερής θόλος.

 See a full scaled map

Κείμενο Χρήστος Τζάκος

απο τον σύλλογο φιλομήρων.